Η υπογονιμότητα είναι κάτι που απασχολεί πολλά ζευγάρια αναπαραγωγικής ηλικίας και η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό. Η συχνότητα εμφάνισής της ποικίλει από χώρα σε χώρα και φαίνεται ότι παγκοσμίως απασχολεί το 7-8% των ζευγαριών ενώ στην Ευρώπη φαίνεται να επηρεάζει έως και το 14% των ζευγαριών.

Ο τρόπος ζωής και διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες (κάπνισμα, κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ, διατροφή και άλλοι) φαίνεται να συντελούν σε αυτή την κατεύθυνση.

Ας δούμε, όμως, λίγο πιο αναλυτικά τον ρόλο της διατροφής

Τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες θα πρέπει να προσπαθούν να διατηρήσουν ένα υγιές βάρος και αυτό μπορούν να το πετύχουν υιοθετώντας ισορροπημένη διατροφή και με το να εντάξουν την φυσική δραστηριότητα στην καθημερινότητά τους.

Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει, έχει φανεί ότι μια ελιποβαρής γυναίκα έχει τις ίδεις πιθανότητες με μια υπέρβαρη στο να μην είναι γόνιμη ενώ η παχύσαρκη έχει διπλάσιες πιθανότητες. Αυτό συμβαίνει γιατί το μη υγιές βάρος φαίνεται να προκαλεί ορμονικές ανισορροπίες και να προκαλεί δυσλειτουργία στις ωοθήκες.

Στους άνδρες φαίνεται ότι η παχυσαρκία επηρεάζει τα επίπεδα τεστοστερόνης και άλλων ορμονών και η ποσότητα και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων φαίνεται να είναι μειωμένες σε υπέρβαρους, παχύσαρκους και άντρες που έχουν χαμηλό σωματικό βάρος.

Τι θα πρέπει να περιλαμβάνει η διατροφή ώστε να βοηθήσει στην αύξηση της γονιμότητας;

• Αντιοξειδωτικά

Το οξειδωτικό στρες δημιουργείται από την παραγωγή ελευθέρων ριζών και φαίνεται να προκαλεί βλάβη στη μεμβράνη και το DNAτων κυττάρων, να καταστρέφει τα σπερματοζωάρια και να επηρεάζει την αναπαραγωγική ικανότητα.

Άρα, μέσα από την διατροφή θα πρέπει να προσλάβουμε τροφές που είναι πλούσιες σε αντιοξειδωτικά έτσι ώστε να προσπαθούμε να εξουδετερώσουμε το οξειδωτικό στρες. Το λυκοπένιο λειτουργεί ως αντιοξειδωτικό και βρίσκεται σε υψηλές συγκεντρώσεις στο σπέρμα. Μπορούμε να το βρούμε στην ντομάτα, τον ντοματοπολτό και το καρπούζι.

Η βιταμίνη C, επίσης, λειτουργεί ως αντιοξειδωτικό και την βρίσκουμε στο πορτοκάλι, το λεμόνι, την φράουλα και το ακτινίδιο. Στην ίδια κατεύθυνση συμβάλλει και η βιταμίνη Ε που την βρίσκουμε στο ελαιόλαδο, τους ξηρούς καρπούς, τους σπόρους και τα λιπαρά ψάρια.

• Λιπαρά

Για την ενίσχυση της γονιμότητας καλό θα ήταν να συμπεριληφθούν στην διατροφή τροφές που είναι πλούσιες σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά και να αποφεύγουμε την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε transλιπαρά.

Τροφές που καλό θα ήταν να συμπεριλάβουμε στην διατροφή μας είναι το ελαιόλαδο, το αβοκάντο, τα λιπαρά ψάρια και οι ξηροί καρποί ενώ αντίθετα καλό θα ήταν να αποφεύγουμε την κατανάλωση αρτοσκευασμάτων, έτοιμων φαγητών και τηγανιτών καθώς η συχνή κατανάλωση τους φαίνεται να σχετίζεται με προβλήματα γονιμότητας.

• Πρωτεΐνη

Όσον αφορά τις πρωτεΐνες στην βιβλιογραφία προτείνεται η κατανάλωση περισσότερων φυτικών πρωτεϊνών (όσπρια, δημητριακά) σε σχέση με τις ζωικές πρωτεΐνες (κρέατα, γαλακτοκομικά) για την ενίσχυση της γονιμότητας.

Σύμφωνα με μελέτες φαίνεται ότι όταν το 5% των συνολικών θερμίδων προέρχεται από φυτικές πρωτεΐνες μειώνεται κατά 50% ο κίνδυνος στειρότητας. Άρα, καλό θα ήταν να συμπεριλάβουμε στην διατροφή μας τροφές όπως τα όσπρια, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα λαχανικά και οι ξηροί καρποί.

• Υδατάνθρακες

Η ποιότητα και η ποσότητα των υδατανθράκων, όπως είναι γνωστό, επηρεάζουν την ομοιόσταση της γλυκόζης και την ευαισθησία στην ινσουλίνη τα οποία με την σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν την λειτουργία των ωοθηκών και έτσι να επηρεάσουν την γονιμότητα.

Σύμφωνα με μια προοπτική μελέτη οι γυναίκες που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες απλών και επεξεργασμένων υδατανθράκων διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο υπογονιμότητας ενώ όταν οι υδατάνθρακες που καταναλώνουν είναι πιο σύνθετοι (ολικής άλεσης) αυτός ο κίνδυνος μειώνεται. Στους άντρες η υψηλή πρόσληψη υδατανθράκων φαίνεται να σχετίζεται με μειωμένη κινητικότητα σπέρματος.

• Σίδηρος

Ο σίδηρος φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στο αν θα υπάρχει επιτυχής ωορρηξία ή όχι. Όταν υπάρχει επάρκεια σιδήρου στον οργανισμό αυξάνεται και η γονιμότητα. Έτσι, λοιπόν, οι γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν καλό θα ήταν να περιλαμβάνουν στην διατροφή τους τροφές που είναι πλούσιες σε σίδηρο όπως λαχανικά, κρέας, συκώτι και σιτηρά ολικής άλεσης.

Να τονίσουμε εδώ ότι για να πετύχουμε καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου καλό θα ήταν να καταναλωθεί και κάποια τροφή πλούσια σε βιταμίνη Cόπως είναι το πορτοκάλι, το μπρόκολο, το λεμόνι και άλλα.

• Φυλλικό οξύ

Είναι γνωστό ότι η ανεπάρκεια του φυλλικού οξέος μπορεί να οδηγήσει σε ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα του εμβρύου. Έτσι, λοιπόν, συστήνεται για τις γυναίκες που θέλουν να συλλάβουν να γίνεται λήψη συμπληρώματος (συνήθως 400 mg/ημέρα) με την σύμφωνη γνώμη του γιατρού και του διαιτολόγου και η αύξηση της πρόσληψής του από τις τροφές (πράσινα φυλλώδη λαχανικά και εμπλουτισμένα δημητριακά).

Καταλήγοντας, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ισορροπημένη διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αύξηση της γονιμότητας ενός ζευγαριού. Οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες ενός ζευγαριού με την βοήθεια ενός διατροφολόγου θα συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή!

Βιβλιογραφία

1. Inhorn, M.C.; Patrizio, P., Infertility around the globe: New thinking on gender, reproductive technologies and global movements in the 21st century. Hum. Reprod. Update 2015, 21, 411–426.
2. Aoun Antoine, Khoury El Veronique, Malakieh Roubina, Can Nutrition Help in the Treatment of Infertility?, Prev. Nutr. Food Sci. 2021;26(2):109-120.
3. Gaskins Audrey J., Chavarro Jorge E., Diet and Fertility: A Review, Am J Obstet Gynecol. 2018 April ; 218(4): 379–389.
4. The Association of UK Dietitians (BDA), A clinical update on diet and fertility, Simon Lisa, Published May 10, 2021. https://www.bda.uk.com/resource/a-clinical-update-on-diet-and-fertility.html
5. Rakesh Sharma, Kelly R Biedenharn, Jennifer M Fedor, and Ashok Agarwal. Lifestyle factors and reproductive health: taking control of your fertility. Reprod Biol Endocrinol. 2013; 11: 66. doi: 10.1186/1477-7827-11-66.
6. Gharagozloo P, Aitken RJ.The role of sperm oxidative stress in male infertility and the significance of oral antioxidant therapy. Hum Reprod. 2011 Jul;26(7):1628-40. doi: 10.1093/humrep/der132
7. Panth Neelima , Gavarkovs Adam , Tamez Martha and Mattei Josiemer, The Influence of Diet on Fertility and the Implications for Public Health Nutrition in the United States, Front. Public Health 2018, 6:211.