Τα αλλαντικά, γνωστά και ως επεξεργασμένα κρέατα, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής πολλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Ο όρος αυτός περιλαμβάνει προϊόντα όπως ζαμπόν, μπέικον, λουκάνικα, σαλάμι και άλλα κρέατα που έχουν υποστεί επεξεργασία μέσω αλατίσματος, καπνίσματος ή προσθήκης συντηρητικών.

Παρόλο που είναι αγαπημένα για τη γεύση και την ευκολία χρήσης τους, υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με την επίδραση τους στην υγεία, ειδικά όταν καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες καθημερινά.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την κατανάλωση αλλαντικών;

1. Καρκινογόνες ουσίες: Το 2015, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κατέταξε τα αλλαντικά στην κατηγορία των καρκινογόνων ουσιών για τον άνθρωπο. Η έρευνα έδειξε ότι η κατανάλωση 50 γραμμαρίων επεξεργασμένου κρέατος καθημερινά (περίπου δύο φέτες μπέικον) αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά περίπου 18%. Οι συντηρητικές ουσίες, όπως τα νιτρώδη και τα νιτρικά άλατα που χρησιμοποιούνται για την προστασία του κρέατος, μπορούν να μετατραπούν σε καρκινογόνες ενώσεις κατά την πέψη.
2. Υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι: Τα αλλαντικά περιέχουν συνήθως πολύ υψηλά επίπεδα αλατιού, κάτι που μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης και να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η υπερβολική πρόσληψη νατρίου μπορεί επίσης να επιβαρύνει τα νεφρά και να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας όπως κατακράτηση υγρών και νεφρική δυσλειτουργία.
3. Κορεσμένα λιπαρά: Πολλά είδη αλλαντικών είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά, τα οποία σχετίζονται με την αύξηση της «κακής» χοληστερόλης (LDL) στο αίμα. Η αυξημένη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης και καρδιακών παθήσεων.
4. Κίνδυνος για διαβήτη τύπου 2: Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η τακτική κατανάλωση αλλαντικών μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2. Αυτό πιθανότατα συνδέεται με τη συνύπαρξη υψηλών επιπέδων αλατιού, λίπους και άλλων προσθέτων που επηρεάζουν τη μεταβολική λειτουργία του σώματος.

Τι να προσέχετε;

• Μέτρο στην κατανάλωση: Αν και τα αλλαντικά μπορεί να είναι ένα εύκολο και γευστικό σνακ ή γεύμα, είναι σημαντικό να τα καταναλώνετε με μέτρο. Η περιστασιακή κατανάλωση μπορεί να μην έχει τόσο αρνητικές συνέπειες όσο η καθημερινή.
• Αναζητήστε προϊόντα χωρίς νιτρώδη άλατα: Υπάρχουν πλέον προϊόντα στην αγορά που διαφημίζονται ως βιολογικά, "χωρίς νιτρώδη" ή με λιγότερα συντηρητικά. Αυτές μπορεί να είναι καλύτερες επιλογές, αν και είναι σημαντικό να ελέγχετε πάντα τις ετικέτες.
• Προτιμήστε φρέσκες εναλλακτικές: Αντί να καταναλώνετε αλλαντικά, μπορείτε να επιλέξετε φρέσκα κρέατα ή άλλα τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνες όπως το κοτόπουλο, το ψάρι, ή ακόμα και φυτικές επιλογές όπως τα όσπρια και το τόφου.

Ιατρικές μελέτες για την επίδραση των αλλαντικών στην υγεία

Οι ανησυχίες για την κατανάλωση αλλαντικών βασίζονται σε πληθώρα επιστημονικών μελετών που έχουν δείξει την αρνητική τους επίδραση στην υγεία. Ας δούμε μερικές από τις σημαντικότερες έρευνες που εστιάζουν σε αυτή τη σχέση.

1. Συσχέτιση αλλαντικών με τον καρκίνο

Μια από τις πιο σημαντικές μελέτες που συνδέουν τα αλλαντικά με την εμφάνιση καρκίνου πραγματοποιήθηκε από το International Agency for Research on Cancer (IARC),τμήμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Σε αυτή την ανάλυση, που δημοσιεύτηκε το 2015, οι επιστήμονες εξέτασαν δεδομένα από πάνω από 800 μελέτες που συνδέουν την κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος με τον καρκίνο. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το επεξεργασμένο κρέας, συμπεριλαμβανομένων των αλλαντικών, είναι καρκινογόνο και κατατάσσεται στην Ομάδα 1, που σημαίνει ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να θεωρηθεί καρκινογόνο για τον άνθρωπο.

Η ίδια μελέτη έδειξε ότι η καθημερινή κατανάλωση 50 γραμμαρίων επεξεργασμένου κρέατος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά περίπου 18%. Τα αποτελέσματα αυτά αποδίδονται στις χημικές ενώσεις που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του κρέατος, όπως τα νιτρώδη και νιτρικά άλατα και οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs) που σχηματίζονται στα καπνιστά αλλαντικά.

2. Αλλαντικά και καρδιαγγειακές παθήσεις

Μια άλλη σημαντική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Clinical Nutrition το 2010 από τον Harvard School of Public Health, ανέλυσε τη σχέση μεταξύ κατανάλωσης επεξεργασμένου κρέατος και καρδιαγγειακών παθήσεων. Η μελέτη, η οποία συμπεριέλαβε δεδομένα από 20 διαφορετικές μελέτες και 1,2 εκατομμύρια συμμετέχοντες, διαπίστωσε ότι η κατανάλωση 50 γραμμαρίων επεξεργασμένου κρέατος την ημέρα αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων κατά 42% και τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 κατά 19%.

Αυτό οφείλεται κυρίως στο υψηλό ποσοστό αλατιού και κορεσμένων λιπαρών στα επεξεργασμένα κρέατα, τα οποία συνεισφέρουν στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης, στην εμφάνιση αθηροσκλήρωσης και στη δυσλειτουργία του μεταβολισμού της γλυκόζης.

3. Σχέση με τον διαβήτη τύπου 2

Στην ίδια μελέτη του Harvard, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η συχνή κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος συνδέεται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2. Ο μηχανισμός αυτής της σχέσης δεν είναι απολύτως σαφής, αλλά πιθανολογείται ότι τα συντηρητικά και οι υψηλές ποσότητες αλατιού και λίπους παίζουν σημαντικό ρόλο στην απορρύθμιση του μεταβολισμού και στην αντίσταση στην ινσουλίνη.

Επιπλέον, το αυξημένο επίπεδο ενδοτοξινών, που προκύπτει από την επεξεργασία του κρέατος, μπορεί να προκαλέσει φλεγμονώδεις αντιδράσεις, οι οποίες επιδεινώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη.

4. Ανάλυση δεδομένων από την EPIC μελέτη

Η European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC), μια από τις μεγαλύτερες επιδημιολογικές μελέτες στον κόσμο, ανέλυσε τις διατροφικές συνήθειες καιτις επιπτώσεις τους στην υγεία πάνω από 500.000 ανθρώπων από 10 ευρωπαϊκές χώρες. Στη μελέτη αυτή διαπιστώθηκε ότι η υψηλή κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος συνδέεται με αυξημένη θνησιμότητα λόγω καρδιαγγειακών και καρκινικών παθήσεων.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, όσοι κατανάλωναν περισσότερα από 160 γραμμάρια επεξεργασμένου κρέατος την ημέρα είχαν 44% υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκίνο σε σύγκριση με εκείνους που κατανάλωναν λιγότερα από 20 γραμμάρια την ημέρα.

Μηχανισμοί βλάβης

Η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι οι κυριότεροι μηχανισμοί μέσω των οποίων τα αλλαντικά μπορούν να βλάψουν την υγεία είναι οι εξής:

1. Νιτρώδη και νιτρικά άλατα: Τα πρόσθετα αυτά χρησιμοποιούνται για να διατηρούν το κρέας φρέσκο και να βελτιώνουν το χρώμα του. Κατά τη διάρκεια της πέψης, ωστόσο, μπορούν να μετατραπούν σε νιτροζαμίνες, οι οποίες είναι γνωστές καρκινογόνες ενώσεις.
2. Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs): Αυτές οι καρκινογόνες ενώσεις σχηματίζονται κατά τη διάρκεια του καπνίσματος και της υψηλής θερμοκρασίας επεξεργασίας των κρεάτων.
3. Προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGEs): Τα αλλαντικά, ιδιαίτερα όταν μαγειρεύονται σε υψηλές θερμοκρασίες, μπορεί να περιέχουν υψηλά επίπεδα AGEs. Αυτές οι ενώσεις έχουν συνδεθεί με οξείες φλεγμονώδεις αντιδράσεις και είναι πιθανό να συμβάλλουν στην ανάπτυξη καρδιοπαθειών και διαβήτη.

Τι προτείνουν οι ειδικοί;

Με βάση τις έρευνες, οι ειδικοί συνιστούν τη μείωση της κατανάλωσης επεξεργασμένου κρέατος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και άλλοι οργανισμοί υγείας ενθαρρύνουν τη μετάβαση σε διατροφή με περισσότερα φυτικά τρόφιμα, όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης, τα οποία προσφέρουν προστασία έναντι χρόνιων ασθενειών.

Η υπερβολική κατανάλωση αλλαντικών συνδέεται με αυξημένους κινδύνους για την υγεία, όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης. Η καλύτερη στρατηγική για μια υγιεινή διατροφή είναι η ισορροπία και η επιλογή τροφίμων που είναι φρέσκα και όχι επεξεργασμένα.

Η επιλογή εναλλακτικών πηγών πρωτεΐνης, όπως το φρέσκο κρέας, τα ψάρια και τα φυτικά προϊόντα, μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των αλλαντικών στην υγεία.

Τι προτείνει η διατροφολόγος – διαιτολόγος, κα Άννα Παπαχρήστου στη Λάρισα

«Είναι σαφές ότι τα αλλαντικά έχουν συνδεθεί με διάφορα προβλήματα υγείας. Παρ’ όλα αυτά, η συνολική ισορροπία στη διατροφή είναι ο βασικός παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα ζωής, και όχι οι μεμονωμένες επιλογές τροφών.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να διατηρούμε μια υγιεινή διατροφική συνήθεια ως τρόπο ζωής. Αν και θεωρητικά ένα επιβλαβές τρόφιμο δεν θα επιτρεπόταν στην αγορά, είναι καλό να ελέγχουμε προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων. Τα αλλαντικά θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, συνοδευόμενα από θρεπτικές τροφές όπως ξηροί καρποί, λαχανικά ή φρούτα, και όχι με τρόφιμα που αυξάνουν την πρόσληψη νατρίου και λιπαρών.

Η περιστασιακή απόλαυση ανθυγιεινών τροφών δεν είναι τόσο επιβαρυντική όσο η καθημερινή κατανάλωσή τους. Αν και τα αλλαντικά είναι μια εύκολη λύση για γρήγορο γεύμα, θα πρέπει να τα εντάσσουμε στη διατροφή μας με φειδώ και να τα συνδυάζουμε με υγιεινές επιλογές.»

Θέλετε να μαθαίνετε περισσότερα νέα από τη διαιτολόγο διατροφολόγο μας;

Ακολουθήστε την κα Άννα Παπαχρήστου στα Social Media!

Facebook - Instagram – Twitter – LinkedIn - Pinterest